Sadruşşerîa’nın Vahdet-i Vücûd Eleştirisinin Tahlili

Sadruşşerîa (öl. 747/1346), Mâtürîdî kelâmının müteahhir dönemini temsil eden kelâmcılardan biridir. O, düşünce sistemini İbn Sînâ, Râzî ve Tûsî’ye yönelik eleştirileri üzerine kurmuştur. Bu isimlere onun kendi varlık anlayışından kaynaklanmaktadır. Müteahhir dönem kelâmcılarının çoğunluğunun kabul ettiği varlık-mâhiyet ayrışması, varlığın mâhiyet zaitliği, zihnî hakiki olarak kabulü gibi meselelerde kelâmcılarından farklı düşünmektedir. Onun söz konusu bu anlayışı vahdet-i vücûd düşüncesine tahlillerini de etkilemiştir. Çalışmada ilk Muhammed Bedirhan’ın teklif çerçeve ile ilgili bilgiler verilecektir. Sonrasında Sadruşşerîa’nın eleştirilerinin anlamlandırılması amacıyla kısaca vücûdçu sufilerin görüşleri özetlenecek, en sonda ise dair tahlilleri incelenip yapılmış çalışmanın sunduğu kullanılarak netleştirilecektir. Sözü edilen çerçeve, alt başlıkları olmakla birlikte eleştirilerini rasyonel temelli şer‘î itirazlar şeklinde tasnif etmektedir. Rasyonel kelâm felsefe geleneklerinden yöneltilirken; selefi düşünürler, fakihler sufilerden gelmektedir. teorisine etmesi açısından kuşatıcıdır. yaklaşımının netleştirilmesi kaynağının tespit edilmesi gerekmektedir. Bedirhan’a göre teorisi pratik teorik olmak üzere iki açıdan diğer ekol mensupları çatışma halindedir. Birincisi tasavvufun hal olmasını ifade ederken, ikincisi da bir ilim olması bakımından entelektüel grupların tasavvufa bakışını şekillendiren noktadır. Bedirhan, çerçevesindeki kısmını Câbirî’nin üçlü tasnifi bina etmiştir. Söz tasnife burhan, beyan irfan adlandırlan geleneklerden, başlığı altında yer alan tasavvuf, zikredilen önceki gelenekle hesaplaşmaktadır. Bununla birlikte, burhan gelenekleri geleneğinin epistemolojik ontolojik kabullerine sunmaktadır. Düşünce geleneklerinin birbirlerine arkasında, karşı grubun metafizik teorisinin yetersiz olduğu iddiası almaktadır. Sunulan çerçeveye göre, geleneği içinden sunulan eleştiriler okunabileceği ittihadı seyr-i sülük mertebelerinden birine hasreden sufi için gelenek okunabilir. teorisini savundukları delil zikredip delilleri cevaplandırmakta, ayrıca duyu bilgisi lafzen ortaklığına dayanan ittihad düşüncesinin mertebeye has görüşüyle zayıflığına işaret etme amacı taşımaktadır. sözü deliller zikredilerek rasyonel-şer‘î itiraz çerçevesinde nerede durduğuna edilmeye çalışılacaktır.